Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΚΑΙ Η ΣΩΣΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΒΟΗΘΑ ΤΗΝ ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΗ ΜΟΥΣΙΚΟΤΗΤΑ.
Θα ήθελα, πριν από οτιδήποτε άλλο, να εκφράσω την ειλικρινή χαρά μου που, μέσα από τις σελίδες του φιλόξενου Bass Musician Magazine, θα μπορώ να επικοινωνώ με τους φίλους και συναδέλφους μου μουσικούς και ειδικότερα τους μπασίστες, ανταλλάσσοντας μαζί τους εμπειρίες, σκέψεις και προβληματισμούς για το μεγάλο δημιουργικό κοινό μας πάθος.
Προερχόμενος από την Ελλάδα, μια Ευρωπαική χώρα με πανάρχαιο πολιτισμό και σημαντικό σημερινό μουσικό γίγνεσθαι, έχω βιωματικά αναπτύξει ένα συγκεκριμένο τρόπο ανάλυσης και σκέψης πάνω στή μουσική μου ενασχόληση με την Jazz, το Fusion και τα παρακλάδια τους που, κατά τη γνώμη μου, αποτελούν παγκόσμια, πλέον, μουσικά ρεύματα και πανανθρώπινη καλλιτεχνική γλώσσα έκφρασης και επικοινωνίας.
Έτσι θα προσπαθήσω, μέσα από αυτή την την ηλεκτρονική στήλη να μεταφέρω τις σκέψεις και την άποψή μου για όλα εκείνα τα ζητήματα που μας απασχολούν στη μουσική μας και που, φυσικά, έχουν σαν κεντρικό πρωταγωνιστή το μπάσο.
Εργάζομαι ως επαγγελματίας μπασίστας, συνθέτης, ενορχηστρωτής και δάσκαλος του οργάνου μας και της Jazz θεωρίας πάνω από τριάντα χρόνια. Σε όλο αυτό το χρονικό διάστημα μου δόθηκε η ευκαιρία να αποκομίσω εξαιρετικές εμπειρίες και γνώσεις καθώς και να συνεργαστώ με μερικούς απο τους μεγαλύτερους μουσικούς του κόσμου. Επιπλέον υπήρξα ως δάσκαλος, κοντά στους προβληματισμούς και στις ανησυχίες των νέων σπουδαστών του μπάσου. Αποτέλεσμα αυτής της εκπαιδευτικής μου δραστηριότητας είναι το ότι, κοντά στα άλλα, κατέγραψα και μια ολόκληρη λίστα από ζητήματα που απασχολούν τους νεότερους αλλά και τους επαγγελματίες μπασίστες. Θέματα αμιγώς μουσικά, αλλά και άλλα πού άπτονται των φιλοσοφικών, γενικότερα καλλιτεχνικών και επαγγελματικών προβληματισμών του νέου και του καταξιωμένου μουσικού.
Ένα απο αυτά αποτέλεσε πάντα η αναγκαιότητα και ο βαθμός ανάπτυξης της τεχνικής ικανότητας του μπασίστα και σε πιό βαθμό επιρεάζει η υποβοηθά την μουσικότητα και την εκφραστικότητα του.
Τεράστιο ζήτημα η τεχνική σε ένα όργανο και πολλές οι αντικρουόμενες απόψεις για τον τρόπο χρήσης της και την χρησιμότητα της. Θα μπορούσα να πω οτι υπάρχουν οι υποστηρικτές της και οι πολέμιοι της. Θα προσπαθήσω, παρακάτω, να αναφέρω συνοπτικά την προσωπική μου θέση, γνωρίζοντας ότι είναι αδύνατον να εξαντληθεί ένα τόσο μεγάλο θέμα μέσα σε λίγες γραμμές, Απλά θίγω κάποια βασικά επιχειρήματα των διαφόρων εκτιμήσεων της χρησιμότητας της τεχνικής στη σημερινή μουσική πραγματικότητα στη δημιουργική μουσική, μόνο και μόνο για να γίνουν αφετηρία για περαιτέρω συζήτηση και ανταλλαγή απόψεων μεταξύ μας.
Ας ορίσουμε αρχικά τι ονομάζουμε τεχνική σε ένα μουσικό όργανο. Αποτελεί το σύνολο των ενεργειών που κάνει ο μουσικός έτσι ώστε το μυικό του σύστημα να προσαρμοσθεί, στον υψηλότερο βαθμό, στις κινήσεις που απαιτούνται από το μουσικό όργανο, για να παραχθεί το ζητούμενο αποτέλεσμα κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης απλών η πολυσύνθετων συνθέσεων. Με άλλα λόγια η ευλυγισία και η ταχύτητα των χεριών σε σχέση με το μουσικό υλικό, καθορίζουν το μέγεθος της τεχνικής του κάθε μουσικού και κατ’επέκταση του μπασίστα.
Η τεχνική και η ανάπτυξή της αποτελεί, κατά τη γνώμη μου, βασικό προσδιοριστικό παράγοντα της δυνατότητας ενός μουσικού να εκφραστεί. Δεν μπορώ να διανοηθώ πως μπορεί ένας μουσικός να μην έχει καθόλου τεχνική, δηλαδή η σχέση του με το όργανο να μην χαρακτηρίζεται από καμιάς μορφής επιδεξιότητα και εκείνος να επιθυμεί να εκφράσει με την μουσική που παίζει με αυτό το όργανο τις επιθυμίες του, τα ηχητικά του βιώματα, τη ψυχική του διάθεση και την επικοινωνιακή του σχέση που προσπαθεί να αναπτύξει με το κοινό του. Διότι αυτό που διαφοροποιεί ένα μουσικό από οποιοδήποτε άλλο άτομο, είναι ότι δημιουργεί με την ικανότητα του να συνδιαλέγεται μέσω ενός μουσικού οργάνου!
Πόσο, λοιπόν, εκτός πραγματικότητας είναι οι ισχυρισμοί που προέρχονται κυρίως από νέους μουσικούς, ότι η ανάπτυξη της τεχνικής αντιτίθεται στη μουσικότητα. Ότι, δηλαδή, δεσμεύει την ελευθερία έκφρασης επιβάλλοντας συγκεκριμένους δρόμους και φόρμες δοκιμασμένες στο παρελθόν μεν, περιοριστικές, όμως, για την ανάπτυξη των νέων ιδεών.
Πιστεύω ακριβώς το αντίθετο. Η έκφραση από μόνη της δεν σημαίνει τίποτα για έναν καλλιτέχνη, αν αυτός δεν κατέχει τα τεχνικά μέσα της τέχνης του. Βέβαια η ορμή του νέου που θέλει το γρηγορότερο δυνατόν να μάθει γνώσεις και εμπειρίες χρόνων, προσπαθώντας να ανατρέψει άμεσα το προηγούμενο και να το αντικαταστήσει με το δικό του, υιοθετεί τέτοιου είδους αντιλήψεις για την σχολαστικότερη ενασχόληση με το μουσικό αντικείμενο. Χρειάζεται χρόνος, επιμονή και υπομονή για να αναπτυχθούν σε υψηλό επίπεδο τα εκφραστικά μέσα. Είναι όμως μια απαραίτητη διαδικασία για να παίξουμε ότι επιθυμούμε με άνεση και πειθώ, εκφράζοντας το μυαλό την καρδιά και την ψυχή μας.
Δεν νοείται, λοιπόν, μουσικός που να μην γνωρίζει μουσική και εκτελεστής μουσικού οργάνου που να μην κατέχει τα τεχνικά μυστικά του.
Επιβάλλεται να γνωρίζει το όλον, για να μπορέσει να χρησιμοποιήσει το μέρος που του υπαγορεύει κάθε φορά η έμπνευσή του ή η ανάγκη του μουσικού έργου που καλείται να ερμηνεύσει.
Όμως: Είμαι αντίθετος στην χωρίς λόγο χρήση της τεχνικής για λόγους επίδειξης και χωρίς να εξυπηρετείται η ουσία. Πρέπει, φυσικά, ο κάθε μουσικός να μπορεί να παίζει και πολύπλοκα μελωδικά, αρμονικά και ρυθμικά σχήματα φτάνει να γνωρίζει κάθε φορά τι κάνει και γιατί το κάνει και όχι για να προβάλλει μόνο τις δυνατότητες των χεριών του. Σήμερα στο όργανό μας πολλοί μπασίστες χρησιμοποιούν τεχνικές, όπως το slapping και το tapping, μόνο γιά επιφανειακό εντυπωσιασμό του κοινού τους, χωρίς να υπαγορεύεται η χρήση αυτών των τεχνικών από κάποια βαθύτερη εκφραστική ανάγκη. Έχουμε τότε και όποτε παρατηρούνται τέτοια φαινόμενα, μια κακή χρήση της τεχνικής.
Όχι γιατί η πυκνή και έντονη γραμμή μπάσου αποδυνάμωσε την σύνθεση, αλλά, γιατί στην ουσία προφανώς, το κομμάτι δεν ζητούσε κάτι τέτοιο.
Φυσικά, δεν εννοώ ότι τα πάντα πρέπει να είναι απλά για να μην βαραίνει το μύνημα προς τον ακροατή. Λατρεύω την πολύπλοκη μουσική και τα πολύπλοκα μπασιστικά σχήματα, φτάνει η παρουσία τους να είναι φυσική συνέπεια στο μουσικό έργο και όχι ξεκομένη από αυτό. Η πολυπλοκότητα στην έκφραση δεν αναιρεί την απλότητα του μουσικού έργου όταν υπαγορεύεται από το ίδιο το έργο και συνοδεύεται από γνώση της χρήσης των μέσων.
Συμπέρασμα: καλό και θεμιτό είναι να αναπτύσσει ο σημερινός μπασίστας την τεχνική του δεινότητα στο έπακρο φτάνει να κατανοεί πάντα ότι αυτό είναι ένα μέσον για να φτάσει στο σκοπό, που είναι η εμπνευσμένη έκφραση και η βαθειά μουσικότητα.
Ας σημειώσουμε, βέβαια, στην αντίπερα όχθη, ότι ποτέ η γνώση και η ανάπτυξη της τεχνικής δεν εναντιώθηκε στην έκφραση. Αντίθετα την βοήθησε να λάμψει όταν η χρήση της έγινε με στόχο το υψηλό μουσικό αποτέλεσμα!
Γιώργος Φακανάς